 | Centaur efsanesi |  |
|
Centaur (sentor), Yunan Mitolojisi'nde bedenlerinin üst kısmı insan, alt bölümü ise at şeklinde olan yaratıklara verilen isimdir. Yeleleri ve kuyrukları olan centaurlar, Lapithler kralı Ixion ve Nephele'nin çocuklarıdır. Ayrıca centaurların genç dönemlerinde kahverengi, ayrıca yaşlandıklarında ise beyaz renklere büründüğü söylenir.
Yunan mitolojisine göre, centaurlar insan torsosu ve başına ama bir atın vücuduna sahiptiler. Şarap tanrısı Dionysus'a taparlardı. Sarhoşlukları, şehvet düşkünlükleri ve genç bakireleri kaçırmalarıyla ünlüydüler. |
|
Yabani, azgın, içki ve şehvet düşkünü olarak tanımlansalar da, aralarında iyiler de çıkar. Kuzey Yunanistan'da Pelion dağı çevresinde yaşamış oldukları rivayet edilir. Bir efsaneye göre de, centaurlar Lapithae kralı Ixion ve Nephele'nin (veya bir bulutun) çocuklarıdır. |
|
| Centaurlar efsanesi |
|
Kral bir gün Hera'yı ayartır ve gizli bir buluşma ayarlar. Ancak bunu öğrenen Zeus, bir bulutu Hera'nın şekline sokar ve yollar. Bu yüzden centaurlar, "ixionidae" ismiyle de bilinirler. Bir mite göre de Lapithler kralı ile Argos kralının kızının düğününde, sarhoş olup olay çıkarttıkları, hatta geline sarkıntılık yaptıkları için, centaurların bir çoğu lapithler tarafından öldürülür, kaçanlar ise sirenlerin yaşadıkları adaya sığınır. Ancak zamanla onlar da kaybolur gider... |
Centaur efsanesi, muhtemelen at sırtında savaşa giden eski savaşçılardan gelmektedir. Centaurun sureti, görenlere çok faklı ve ürkütücü gelmektedir. İnkalar'ın, Pizarro ve adamları M.Ö. 1533'de at üstünde geldiklerinde yanılmış olmaları da olasıdır. Çünkü inandıkları at ve insan birleşimi canlının gerçek olduğu fikri onları o sırada çok korkutmuştur. Öte yandan Kızılderililerin de ilk önceleri atı tanımadıkları ve bu yüzden at üzerindeki beyazları at ile birlikte tek bir canlıymış gibi algıladıklarına ilişkin bazı söylenceler de bulunmaktadır. (Yanda, Roma döneminde yapılmış bir centaur heykeli) |
|
|
İngilizcede "centaur" (sentor) olarak kullanılan "kentauros" kelimesinin kökenine dair bir fikir birliğine ulaşılamamıştır. Teselyalı bir kavmin adından geldiği söylenir. İçinde "boğa" anlamına gelen "tauros" kelimesinin geçmesi de dikkat çekicidir, Ancak "ken" hecesinin antik Yunancada bilinen bir anlamı olmadığından, kelimenin anlamı tam olarak açıklanamamaktadır. |
|
| En ünlü centaurlar |
Mitolojideki centaurlar arasında en ünlüleri Nessos, Hiron (Kheiron), Folos (Pholos) ve Evritiyon'dır. Hepsi Herakles hikâyelerinde geçmektedir. İleos ve Roitos ise, Atalanta'ya saldırı girişimi sırasında Meleager tarafından yok edilmişlerdir. |
|
| Nessos Efsanesi |
|
Nessos (Nessus, Attika Yunancasında Nettos ve Netos): "Herakles efsanesi"nde önemli rol oynayan bir centaur. |
Nessos efsanesi (Kanlı gömlek): Yunan mitolojisinde, Herakles'in eşi Deianeira, Kalydon kralı Oineus ile Althaia'nın kızı ve Meleagros'un kız kardeşidir. Herakles, Hades'e indiğinde Meleagros ile karşılaşır ve o ona kızkardeşi Deianeira ile evlenmesini söyler. Fakat Herakles kızı alabilmek için Akheloos ırmağı ile dövüşür, kazanır. Ve bir gün Kalydon'dan ayrılır ve yolda derin bir ırmaktan geçmek zorunda kalır. Orada centaur Nessos'u görür ve ondan yardım ister. Nessos yardım eder, fakat tam Deianeira'yı geçirirken kadına tecavüze yeltenir. Bunu duyan yiğit hemen gelir ve Nessos'u Lerna canavarının kanına batırılmış ok ile vurup öldürür. |
Nessos ölürken Herakles'ten öcünü alabilmek için kanlı gömleğini Deianeira'ya verir ve "Bunu kocan için bir gün kullanabilirsin" diyerek, gömleği kocasına giydirdiği takdirde onun aşkını sonsuzcasına kazanacağını söyler ve buna inandırır. Ve bir gün Herakles esir aldığı kızı eşine gönderir, fakat Deidaneira kız ile kendisini aldattığını düşünür. |
Bir tören esnasında Denaieira, Herakles yeni bir gömlek isteyince ona Nessos'un kanına batırılmış gömleği verir. Nessos'un kanlı gömleğini giyen Herakles acıdan kıvranmaya başlar. Bedenine yapışmış olan bu gömleği derisi soyulmak pahasına çıkarmaya çalışsa da bunu başaramaz. Sonunda, dağlardan kökleriyle söküp çıkardığı devasa çamları meydana yığar ve büyük bir ateş yakar. Ve kendini alevler içine atarak hayatına son verir. |
| Bu efsane, daha sonra Sophokles'in "Traksis kadınları" adlı ünlü tragedyasına da konu olmuştur. Diğer yandan "Nessos" ismi ile anılan bir vazo ressamı da vardır ve adını da M.Ö. 600 yılına tarihlenen "kentaur mücadelesi" üzerinde betimlenen bir vazodan alır. Nessos'un kanlı gömleğinin sembolik anlamı: bir çeşit kandırmaca ile üzerimize giydirilen ve ancak yalazlarla çıkarılabilen bir gömlek. Bazen de günümüzde zor ve bedeli ağır sorumluluklar gerektiren tehlikeli bir görev anlamında da kullanılmaktadır. Anadolu'da dilimize de yaygın olarak yerleşen "ateşten gömlek giymek" deyimi de, bir anlamda işte bu efsaneden kaynaklanmaktadır. |
|
|
Hiron Efsanesi |
|
Hiron (Kheiron veya Chiron):
Herakles efsanesinde önemli bir rol oynayan bir başka, bilge ve iyi centaur. Hiron, sağduyusu ve bilgisiyle diğer centaurlardan ayrılır. "Bilge centaur"dur. Tıp ve avcılık bilgisini Apollon ve Artemis’ten almıştır.
Akhilleus, Kastor, Odysseus öğrencileri arasındadır.
Lapithler'le yapılan savaş sırasında rastlantı sonucu Herakles’in oklarından biriyle vurulur. Çektiği acıyı sonlandırmak için ölümsüzlüğünü Prometheus’a bırakır. | |  |
|
|
